Thạch anh tím (Amethyst) – Đặc điểm, vẻ đẹp, nguồn gốc và giá trị

Amethyst (thạch anh tím) là loại thạch anh được đánh giá cao nhất trong các loại đá quý trong nhiều thế kỷ. Người Hy Lạp cổ đại cho rằng nó có các đặc tính kỳ diệu và y học. Người ta tin rằng nó có thể ngăn ngừa say – thạch anh tím có nghĩa là “không say” trong tiếng Hy Lạp cổ đại. Đá thạch anh tím chất lượng cao đã được đặt trong đồ trang sức tôn giáo và vương miện của hoàng gia trong nhiều thời đại. Nó từng được coi là ngang hàng với ruby, emerald và sapphire.

Amethyst đã từng đắt ngang với ruby ​​và ngọc lục bảo cho đến thế kỷ 19, khi các mỏ lớn của Brazil được phát hiện. Ngày nay, là loại thạch anh này vẫn được đánh giá cao nhất trong các loại thạch anh. Amethyst đang có nhu cầu đối với các sản phẩm thiết kế riêng và đồ trang sức trên thị trường đại chúng, và màu sắc từ màu tím đến màu hồng phấn của nó vẫn thu hút người tiêu dùng.

Đặc điểm của Amethyst

Tên khoa học	Amethyst	Hệ tinh thể	Trigonal
Tên thương mại	Thạch anh tím	Phân tách	Không
Công thức hóa học	SiO2	Độ dai	Good
Tên hóa học	Silicate	Màu sắc	Tím
Độ cứng Mohs	7	Vết vỡ	Vỏ sò
Tỉ khối	2.66	Ánh	Ánh thủy tinh
Chiết suất	1.544 tới 1.553	Nguồn khai thác	Brazil, Zambia

Amethyst (Thạch anh tím) là loại có màu tím của khoáng vật thạch anh. Đó là loại đá quý thường được tượng trưng cho màu tím (mặc dù có những loại đá quý màu tím khác như sapphire và tanzanite). Màu tím của amethyst có thể lạnh và hơi xanh, hoặc có màu tím đỏ mà đôi khi được gọi là “quả mâm xôi”.

Tính chất vật lý

Độ cứng

Độ cứng của Amethyst là 7, rơi vào hàng trung bình. Độ cứng này giúp nó có thể làm loại đá quý mang hàng ngày.

Độ tinh khiết

Amethyst nhìn chung có độ tinh khiết khá cao. Phần lớn đá ngoài thị trường ở cấp “eye clean”, có nghĩa là không có tạp chất nhìn thấy được bằng mắt thường.

Tính chất quang học

Màu sắc

Màu tím của amethyst có thể từ màu hoa cà nhạt (light lilac) đến màu tím hoàng gia đậm (dark royal purple), và có sắc từ tím ngả sang nâu đến tím sặc sỡ. Amethyst cũng thường hiện tượng được gọi là “phân vùng màu sắc” (color zoning), trong trường hợp của thạch anh tím là các vùng ở góc có màu đậm hơn hoặc nhạt hơn.

Hiện tượng

Amethyst thường gặp hiện tượng phân mùng màu, có nghĩa là chỉ có một khu vựa trong viên đá có màu, còn chỗ khác thì không. Điều này làm ảnh hưỡng tiêu cựa đến giá trị của nó. Người thợ mài thường phải chú ý hiện tượng này để làm cho viên đá thành phẩm có màu đều đặn khi nhìn từ trên xuống.

Truyền thuyết và thần thoại về Amethyst

Bởi vì màu sắc giống như rượu vang, các truyền thuyết ban đầu của Hy Lạp gắn thạch anh tím với Bacchus, vị thần rượu vang. Các truyền thuyết khác phản ánh niềm tin rằng thạch anh tím giúp người đeo nó minh mẫn và nhanh trí trong trận chiến cũng như trong các công việc kinh doanh. Bởi vì thạch anh tím được kết hợp với rượu, người ta tin rằng đeo thạch anh tím ngăn ngừa say rượu.

---

Amethyst trong ngôi mộ chiến binh Griffin huyền thoại

Ngôi mộ của một chiến binh thời kỳ đồ đồng mà các nhà khảo cổ đặt tên là “chiến binh Griffin” – có niên đại từ 3.500 năm trước và chứa rất nhiều đồ trang sức quý giá, vũ khí và đồ dùng chải chuốt – đã được khai quật gần thành phố Pylos, Hy Lạp ngày nay.

Trong số những món đồ trang sức được tìm thấy trong lăng mộ có bốn chiếc nhẫn vàng được chạm khắc tinh xảo, một sợi dây chuyền vàng 30 inch ở hai đầu có gắn huy chương ở giữa có xâu hai viên amethyst được mài tròn. Và hơn 1.000 hạt đá quý, bao gồm carnelian, thạch anh tím, jasper và mã não. Nhiều hạt đã được khoan, cho thấy chúng đã từng được xâu lại với nhau thành vòng cổ hoặc vòng tay.

---

Amethyst cao cấp đã được đặt trong đồ trang sức tôn giáo và đồ trang sức vương miện của hoàng gia trong nhiều thời đại. Nó từng được coi là có giá trị ngang bằng với ruby, emerald và sapphire. Không có gì ngạc nhiên khi thạch anh tím tốt trang trí ngón tay của các giám mục cũng như vương quyền đăng quang của hoàng gia Anh.

Amethyst là đá khai sinh của tháng Hai và là một trong những biểu tượng của mười hai tông đồ.

Các nguồn khai thác Amethyst

Hầu hết thạch anh tím trên thị trường hiện nay đến từ các nguồn ở Nam Mỹ và Châu Phi, đặc biệt chúng được khai thác rất nhiều từ Brazil và Zambia. Thạch anh tím từ nhiều nguồn khác nhau có thể trùng lặp đáng kể về chất lượng và hình thức, nhưng các vị trí riêng lẻ cũng có các thuộc tính độc đáo của riêng chúng

Brazil

Amethyst đến từ Brazil có màu sắc tốt cũng như nhiều loại có màu tone sáng đến trung bình. Đất nước này đã từng sản xuất ra số lượng khổng lồ amethyst nhưng việc tăng chi phí và các quy định của chính quyền khiến cho việc khai thác trở nên ít lợi nhuận hơn. Nước láng giềng Uruguay sản xuất số lượng đáng kể thạch anh tím có màu sắc phong phú ngay cả ở kích thước nhỏ, một đặc điểm ít phổ biến hơn với vật liệu của Brazil.

Thạch anh tím Brazil thô thường có kích thước lớn hơn nhưng màu nhạt hơn so với thạch anh tím từ các nguồn khác, mặc dù mức độ sản xuất cao đến mức có thể mong đợi một lượng đáng kể vật liệu có màu sắc tốt. Hai bang của Brazil sản xuất hầu hết thạch anh tím của quốc gia — Para ở phía bắc và Rio Grande do Sul (gần biên giới với Uruguay) ở phía nam. Thạch anh tím rất tốt cũng đã thâm nhập vào thị trường từ biên giới phía Uruguay.

---

Sản Xuất Hốc Tinh (Geode) ở Brazil

Geode có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ geṓdēs có nghĩa là ‘giống đất’, là những tảng đá rỗng, hình cầu, trong đó các khối vật chất tinh thể. Các tinh thể được hình thành bằng cách lấp đầy các túi rỗng trong lòng đất bởi các khoáng chất lắng đọng từ chất lỏng nhiệt dịch (hydrothermal fluid).

Đoạn văn này sẽ cho các bạn thấy quy trình chế biến và sản xuất hốc tinh amethsyt ở Brazil. Amethyst nếu chất lượng cao sẽ được mài facet, chất lượng thấp sẽ được mài thành hạt, ở giữa khoảng đó là các hốc tinh, đá tuy có nhiều tỳ vết nhưng màu đẹp, và nằm trong một khối tự nhiên kỳ lạ. Vì thế sản phẩm này rất được ưa chuộng như vật trang trí, phong thủy.

---

Zambia

Sản lượng của Zambia tăng mạnh trong những năm 1980 do nhu cầu từ các nhà sản xuất đồ trang sức tăng lên. Amethyst đến từ Zambia có màu sắc đậm với kích thước nhỏ cho phép những sản phẩm cắt theo chuẩn có màu sắc phong phú, điều vốn it phổ biến hơn ở loại thạch anh tím đến từ Brazil. Tuy nhiên, màu sắc của amethyst khai thác tại Zambia đôi khi bị bão hòa quá mức do đó các viên đá có vẻ quá tối ngay cả ở kích thước nhỏ. Những sản phẩm này cũng có xu hướng ít sạch hơn so với đá của Brazil.

Sản lượng chính đến từ mỏ Kariba ở phía nam của quận Kalomo của Zambia. Là một trong những mỏ khai thác hạch anh tím lớn nhất thế giới, mỏ này sản xuất 800 tấn mỗi năm, ước tính chiếm 90% tổng sản lượng của Zambia. Đó là một mỏ lộ thiên được cơ giới hóa. Nhà máy ở mỏ có thể xử lý 100 tấn mỗi giờ, thu hồi khoảng 37 kg thạch anh tím thô trên mỗi tấn quặng.

Đánh giá giá trị của Amethyst

cũng như nhiều loại đá màu khác, amethyst được đánh giá theo nguyên tắc 4C: Color (Màu sắc), Clarity (Độ tinh khiết), Cut (Mài cắt), Carat weight (Trọng lượng). Tuy nhiên vì hầu hết amethyst chất lượng đá quý đều có độ tinh rất cao, và phần lớn được mài theo chuẩn, màu sắc là nhân tố quyết định đến giá trị của loại đá này.

Màu sắc

Các thuật ngữ dưới đây được sử dụng để mô tả bốn hạng chất lượng màu sắc thạch anh tím khác nhau từ cao đến thấp, những tên gọi có thể khác nhau khi bạn thật sự mua hàng , nhưng bản chất của chúng không đổi.

AAA

AA/A

B

C

Độ tinh khiết

Mài cắt

Amethyst được mài theo kiểu fancy hay những kích thước ngoại cỡ, cho đến sản xuất hàng loạt theo số đo sẵn. Trên thực tế phần lớn là được mài theo số đo sẵn, ví dụ 6×4 hay 7×5 (mm). Những viên đá ngoại cỡ đội khi kén người tiêu dùng và giá lại không được cao.

• 

• 

Thạch anh tím được cắt thành nhiều hình dạng và kiểu cắt tiêu chuẩn. Chúng bao gồm rounds, ovals, pears, emerald cuts, triangles, marquises, cushions, và những hình khác. Các mẫu mài giác bao gồn brilliant cut, các hàng và các mặt song song đồng tâm được gọi là step cut và các kiểu cắt hỗn hợp (mixed cut) kết hợp cả hai cách.

Các phương pháp xử lý và nhân tạo Amethyst

Xử lý amethyst

Xử lý nhiệt là kỹ thuật phổ biến nhất để cải thiện màu sắc của thạch anh tím tự nhiên. Xử lý nhiệt không thể làm cho thạch anh tím nhạt sẫm màu hơn, nhưng nó có thể làm sáng màu của thạch anh tím đậm và khiến nó trở nên hấp dẫn hơn. Phương pháp xử lý này cũng giúp loại bỏ các màu hơi nâu không mong muốn.

Điều thú vị là nếu xử lý nhiệt thêm nữa amethyst có thể biến đổi màu tím của nó thành những màu sắc cũng xuất hiện trong thạch anh tự nhiên, chưa qua xử lý. Ví dụ, xử lý nhiệt thạch anh tím là đá đổi màu vàng, trở thành thạch anh vàng citrine.

Amethyst nhân tạo