Đá quý là gì?

Rất có thể, khi bạn đang đọc bài viết này, cho dù là một cách tình cờ hay đang trên con đường tìm hiểu về chúng, bạn cũng như chúng tôi, đều công nhận vẻ đẹp hấp dẫn và giá trị của đá quý. Màu xanh sống động của Emerald, màu đỏ thẫm rực lửa của Ruby, hay ánh kem lung linh của ngọc trai. Sự ngưỡng mộ của bạn và chúng tôi đối với những tạo vật của tự nhiên này không bao giờ là những cảm xúc phi lý trí. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu qua loạt bài viết này để khám giá giá trị của chúng và bạn sẽ hiểu vì sao đá quý là những tạo vật tự nhiên được con người tôn vinh qua hàng thiên niên kỷ.

Định nghĩa chính thức về đá màu là bất kỳ loại đá quý nào không phải là kim cương. Nhưng định nghĩa trên thật vẫn là chưa đủ. Một viên đá màu là thứ biến sự quyến rũ của thiên nhiên – màu sắc và sự vĩnh cửu – thành một đối tượng khao khát duy nhất. Trong nhiều thế kỷ, các nghệ sĩ và nhà thơ đã sử dụng hình ảnh mạnh mẽ của đá màu để thể hiện tình yêu, niềm đam mê và quyền lực. Đồng thời, mọi người từ mọi tầng lớp xã hội đã tô điểm cho mình vẻ đẹp ấn tượng, rạng ngời của trang sức đá màu. Sự kỳ diệu tinh tế của đá quý thể hiện qua một chiếc vòng cổ bằng chất liệu tanzanite đeo quanh cổ phụ nữ hoặc một chiếc vòng tay sapphire lấp lánh trên cổ tay của cô ấy, tất cả đều thể hiện vẻ đẹp nguyên thủy vượt xa khỏi các thế hệ.

Tại sao đá quý lại ‘quý’?

Một số đá quý — như ngọc trai, hổ phách, san hô và ngà voi — là các vật chất hữu cơ. Điều này có nghĩa là chúng đến từ thực vật hoặc động vật. Nhưng hầu hết đá quý mà chúng ta biết là các khoáng chất: vật liệu tự nhiên, vô cơ với các thành phần hóa học cụ thể và phần lớn cũng có một cấu trúc đặc trưng. Bạn có thể đã biết tên một số khoáng chất thường thấy trong các cửa hàng trang sức: topaz, ví dụ như sapphire, emerald và ruby.

Một chất không tự động được coi là đá quý chỉ vì nó đã được sử dụng trong đồ trang sức hoặc chỉ vì nó là một khoáng chất. Các thứ như xương, hạt các loại quả và tóc đều đã được sử dụng làm đồ trang sức, nhưng điều đó không xếp chúng cùng loại với hồng ngọc, ngọc trai và hổ phách. Để trở thành một viên ngọc quý, một chất phải có ba đặc điểm quan trọng với tất cả các loại đá quý khác: vẻ đẹp, độ hiếm và độ bền. Tuy nhiên, mỗi đặc điểm không phải là cố định mà là chỉ một phạm vi, vì vậy tất cả đá quý có thể sở hữu các cấp độ khác nhau của cả ba đặc điểm.

Vẻ đẹp

Trong suốt nhiều thế kỷ, con người đã trân trọng màu sắc và ánh sáng lấp lánh của những viên đá quý. Các tinh thể khoáng chất được mang lên từ lòng sâu tối của trái đất, còn đá quý hữu cơ được tạo ra bởi các sinh vật sống — tất cả các loại đá quý xứng đáng với tên gọi đều có chung phẩm chất của vẻ đẹp. Nhưng bởi vì vẻ đẹp nằm trong ánh mắt của người nhìn, không phải lúc nào cũng dễ dàng phân loại được đâu là “đẹp” và đâu là “không đẹp”. Một định nghĩa được chấp nhận về vẻ đẹp cho rằng đó là sự kết hợp của các phẩm chất làm hài lòng các giác quan hoặc hấp dẫn tâm trí. Nói cách khác, một thứ đẹp có thể không khiến mọi người phản ứng theo cùng một cách, nhưng nó sẽ khiến mọi người phản ứng – chúng có sức hấp dẫn trực quan.

• 

• 

Trong các loại đá quý, sức hấp dẫn thị giác ấy thường là kết quả của sự kết hợp giữa màu sắc, tính đối xứng và hình dáng bề mặt. Trong số những yếu tố này, màu sắc thường là quan trọng nhất đối với đá màu. Từ màu xanh lục đậm của một viên ngọc lục bảo cho đến các dải màu uyển chuyển bên trong viên đá opal, màu sắc là thứ đầu tiên đập vào mắt bạn. Vì lý do này, đó thường là yếu tố đầu tiên được cân nhắc khi bạn mua một viên đá màu.

Ngoài ra, trong tiềm thức của mỗi con người chúng ta, các giác quan của chúng ta cũng tự động phẩn ứng một cách tích cực đối với tính đối xứng, độ lấp lánh và độ tinh khiết

Tính đối xứng là yếu tố thứ hai, có nghĩa là sự cân bằng và hài hòa của đường cắt. Một viên đá hấp dẫn nhất khi hình dạng và tỷ lệ của nó cân đối, vì vậy các chi tiết cắt nhất định làm tăng vẻ đẹp của đá quý.

Vẻ ngoài hay độ bóng của đá quý cũng ảnh hưởng đến sức hấp dẫn của nó. Hầu hết các loại đá quý đều được đánh bóng để có độ bóng cao. Ngọc trai, không được mài cắt để tăng độ bóng theo cách tương tự như hầu hết các loại đá quý khác, vẻ đẹp của chúng đến từ độ bóng tự nhiên tuyệt hảo.

Ngoài ba yếu tố này, độ trong suốt thường đóng một vai trò trong vẻ đẹp của đá quý. Tính trong suốt mô tả cách ánh sáng truyền qua một vật. Một vật càng trong suốt thì càng có nhiều ánh sáng truyền qua nó. Nhiều loại đá quý trong suốt, bao gồm ngọc lục bảo, ngọc hồng lựu và tanzanite. Ánh sáng có thể đi qua chúng với ít hoặc không có biến dạng.

Những khoáng chất mờ đục hoặc đục hoàn toàn nằm ở đầu kia của thang đo độ trong suốt. Một vật thể không trong suốt, chẳng hạn như một viên gạch, một tấm ván ép hoặc một viên gạch lát sàn, không cho phép ánh sáng xuyên qua. Đá đục bao gồm hematit và ngọc lam. Một số đá quý, như opal, có các mức độ trong suốt khác nhau trong một phạm vi từ trong suốt đến mờ đục.

Không phải tất cả các loại đá quý đều có sự kết hợp giống nhau của các yếu tố tạo nên vẻ đẹp như kể trên: Jadeite có thể không trong suốt — nhưng chúng vẫn đẹp. Mặt khác, một viên ruby ​có vẻ đẹp tuyệt hảo với thực tế là nó trong suốt.

Độ hiếm

Độ hiếm cũng chỉ về một phạm vi chứ không phải một giá trị cụ thể, có nghĩa là sẽ có một số loại đá quý này hiếm một số loại đá quý. Một số thậm chí hiếm đến mức được coi là vật phẩm của những người sưu tập. Benitoite chất lượng đá quý và beryl đỏ — mỗi loại chỉ được tìm thấy ở một nơi trên đất — rất hiếm khi được sử dụng trong đồ trang sức. Bởi vì chúng gần như không có sẵn dưới dạng đá quý như sapphire và thạch anh tím, vì chúng qua hiếm nên các loại đá này cũng không được biết đến với đa số người tiêu dùng. Hầu hết các loại đá quý ở đâu đó ở giữa của thang đo độ hiếm.

Sự hiếm có không phải lúc nào cũng làm cho một viên đá quý có giá trị. Spinel màu hồng chẳng hạn, chúng đẹp, bền và hiếm. Mặc dù có những đặc điểm của ấy, nhưng Spinel hồng nhìn chung là vắng mặt trong danh sách mua sắm của một người mua sắm trang sức. Ít người biết về nó, vì vậy có rất ít nhu cầu về nó.

Nhu cầu là không thể đoán trước. Hổ phách, loại đá quý hữu cơ rất được trân trọng trong nhiều thế kỷ trước, là ngày nay ít được đánh giá cao, mặc dù các mẫu vật hiếm vẫn có thể có mức giá cao. Tương tự, jet – một loại đá quý hữu cơ màu đen đục – cực kỳ phổ biến ở Anh thời Victoria, nhưng hầu như không được tìm thấy trong đồ trang sức ngày nay.

Tính bền bỉ

Những chiếc lá mùa thu rất đáng yêu, với màu đỏ rượu vang và vàng rực rỡ, và những hình dạng đối xứng duyên dáng của chúng. Một đứa trẻ đặt một chiếc lá đỏ tươi vào một sợi dây để đeo quanh cổ sẽ sớm thấy nó chuyển thành màu nâu và nhăn lại. Lá, không giống như đá quý, thiếu độ bền. Lá phai, thay đổi hình dạng và mục nát. Đá quý thì bền bỉ.

• 

• 

Độ bền là sự kết hợp của ba yếu tố: độ cứng, độ dẻo dai và độ ổn định. Độ cứng đo lường mức độ chống trầy xước và mài mòn của một viên đá quý. Độ bền là khả năng chịu được vỡ, mẻ và nứt.

Độ cứng và độ dẻo dai không giống nhau. Topaz là một loại đá tương đối cứng, nhưng nó có độ dẻo dai kém. Jadeite không cứng như topaz, nhưng nó có độ dẻo dai đặc biệt.

Độ ổn định đo lường mức độ đá quý chống lại tác động của ánh sáng, nhiệt độ và hóa chất. Dung dịch chùi rửa làm cho sapphire lấp lánh có thể làm hỏng peridot. Tương tự như vậy, ánh sáng mặt trời hàng ngày có thể làm phai màu kunzite theo thời gian.

Nhu cầu thị trường

Kim cương thật ra không hiếm. Thật vậy, kim cương được khai thác hàng loạt trong các mỏ rộng lớn, được điều khiển bởi các loại máy móc công nghiệp hiện đại. Trong khi rất nhiều loại đá màu vẫn còn phải được khai thác một cách thô sơ, bởi vì nguồn cung đá màu là không nhiều và không ổn định.

• 

• 

Kim cương đạt được giá trị cao là nhờ một quy trình tiếp thị bài bản, làm tăng nhu cầu của nó, và làm giá của chúng cao. Từ đó các công ty có động lực để chạy các chiến dịch quảng bá đến người tiêu dùng, giữ cho nhu cầu thị trường luôn cao.

Ngược lại, đá màu không có nguồn cung ổn định. Thường là khi một nguồn đá mới được tìm thấy, các công ty đá quý và các nhà kim hoàn sẽ cố gắng bán chúng ra bằng các chiến dịch tiếp thị, giá sẽ tăng lên. Nhu cầu người tiêu dùng tăng lên từ việc tiếp thị sẽ thúc đẩy những cá nhân và các tổ chức khai thác đổ dồn vào nguồn mới, gây ra tình trạng thừa cung, giá sẽ giảm xuống. Tuy nhiên nguồn cung của đá màu là có hạn, sau một thời gian khai thác, nguồn cung sẽ cạn kiệt, làm cho giá trị viên đá lại bật tăng gấp nhiều lần. Cuối cùng vì chúng quá hiếm và khó mua, nhu cầu tiêu dùng lại ít đi và viên đá quý ngày nào chìm vào quên lãng.

Kết luận

Đá quý mà cụ thể là đá màu xuất phát từ các khoáng chất, hoặc các chất hữu cơ mà trong đó phải thỏa mãn ba tiêu chí tùy theo mức độ: vẻ đẹp, độ hiếm và tính bền chắc. Mỗi loại đá quý nằm ở những vị trí khác nhau trên ba thang đo kia, và vì vậy giá trị của chúng cũng khác nhau. Ngoài ra sự quý hiếm mà chúng ta biết còn chịu ảnh hưởng bởi nhu cầu thị trường, một viên spinel và ruby đều có màu đỏ, nhưng người ta biết đến ruby như một viên đá cho vua chúa, còn spinel thì không.

Ở phần tiếp theo, chúng ta sẽ từ bước một tìm hiểu về từng bước một đánh giá giá trị của một viên đá màu theo những tiêu chí mà hàng ngàn năm nay những chuyên gia đã sử dụng